Diep onder de indruk wandelen we door de binnenstad. Ook al hebben we ons eerder die avond tijdens ons dinertje keurig aan ‘dry January’ gehouden (en kennisgemaakt met lekkere alcoholvrije biertjes) nú ben ik vastbesloten om met mijn Lief naar de kroeg te gaan om een gewoon biertje te drinken en verwerken wat we zojuist hebben gezien. Of is het gewoon: zien drinken doet drinken?
Het was onze trouwdag en na ons etentje gingen we naar Tonio, een theatervoorstelling gebaseerd op het boek Tonio van A.F.Th. van der Heijden van wie ik tot voor kort – ondanks de overstelpende hoeveelheid Nederlandse literatuur die ik tijdens mijn studie moest verstouwen – nog nooit iets had gelezen. Maar óver dit boek las ik zeer vaak iets en toen ik het zag staan in een van de minibiebs van onze wijk, nam ik het mee en las het.
Ik verslond het. Het was zo herkenbaar wat hij schreef over zijn verongelukte eenentwintigjarige zoon dat ik soms huilde en soms lachte. De gevoelens en gedachten die hij beschrijft, de thema’s die voorbijkomen en ook in ons leven spelen; het was bijna eng om gedrukt te zien staan wat ik zelf soms dacht en voelde. Met dit verschil dat ons overleden kind niet ons enige kind was en zij niet had geleefd buiten de baarmoeder en we dus maar weinig herinneringen hebben om over te praten.
Maar ondanks dat zag ik zoveel overeenkomsten dat ik er graag heen wilde toen ik las dat deze voorstelling in ons Stadstheater zou komen. Ik wist niet of mijn Lief het ook wat zou vinden, maar tot mijn verbazing boekte hij, op onze trouwdag nog wel. Dus wij erheen. We luisterden ademloos, lachten soms zelfs, wat ongepast leek in deze setting. Maar het was zo herkenbaar en prettig om voor onze neus af te zien spelen wat er in ons huis, in ons hart, in ons huwelijk zich ook had afgespeeld. Natuurlijk niet precies zó, maar toch. Ook wij praatten langs elkaar heen, opgaand in onze eigen gedachten, ook wij dronken te veel, verdoofden de pijn, konden de buitenwereld niet meer volgen, zochten een weg in een wereld waarin voor iedereen alles doorging, behalve voor ons.
Allerlei zinnen die me in het boek ook al zo raakten, werden door de acteurs in de mond genomen en ondanks de slechte kritieken die ik net las op internet: ik vond de dans, het licht en de muziek het geheel draaglijker maken. Net als de hoofdpersonen in het theater praatten ook wij vaak langs elkaar heen, maakte ons verdriet ons ook regelmatig egoïstisch en vonden ook wij elkaar steeds terug. En in tegenstelling tot de hoofdpersonen dank ik God daarvoor in plaats van Hem te vloeken. Dat was eigenlijk het enige aanstootgevende in het stuk wat mij betreft: dat er zo heftig gevloekt werd. Al is het gebruik van stevige krachttermen soms erg prettig, en nodig ook denk ik.
Want je kind verliezen is heel ingrijpend.
Hier een paar treffende citaten:
‘Volgens Van Dale is kruipolie een ‘dunne olie van bijzondere samenstelling, die door capillaire werking tot moeilijk bereikbare plaatsen kan doordringen, en vooral wordt gebezigd om vastgeroeste delen los te krijgen’. De afgelopen weken heb ik mijn verdriet als een soort kruipolie leren kennen. Het dringt door tot in de haarvaten van mijn emotionele systeem, als dat bestaat, en weekt daar de geringste details van Tonio’s voorbije leven los, elke vergeten en halfvergeten herinnering. Alles lost op tot heimwee en melancholie.’ (p.288)
‘Ook in gestorven staat dien ik hem volledig te accepteren – en te verzorgen. Ik wist dat het kind waar ik mijn zinnen op had gezet sterfelijk zou zijn, zo gezond als het op de wereld mocht zijn gekomen. Ik had die sterfelijkheid destijds, zij het met krimpende maag, voor lief genomen.’ (p. 173)
‘We leven nu zes weken met een wurgend gemis. Het is geen loze beeldspraak. We hebben ervaren, en maken nog elke dag mee, hoe een dwingende afwezigheid met haar tentakels letterlijk je keel toe kan snoeren. De schreeuw blijft steken in de strot. Verlies is een worger die zijn slachtoffer niet meer protest dan wat gegorgel gunt.’ (p. 289)
n.a.v. Tonio. Een requiemroman. A.F. Th. Van der Heijden. En: Tonio
